ÇAYLI KÖYÜ ARAŞTIRMALARI
Prof. Dr. Mehmet Özsait Arkeolog Nesrin Özsait
Çaylı Köyü, Burdur'un 110 km güneybatısında, Tefenni'nin 14 km güneydoğusundadır. Burada, köyü çevresiyle ve köyün 8 km kadar doğusunda yer alan Yellik Yaylası'nı kapsamlı olarak araştırdık+". Yellik Yaylası'nda, 2074 m yükseklikte tespit ettiğimiz Roma çağı yerleşmesi gibi, onun geniş bir alana yayılmış olan nekropolüne ait lahitlerin çok büyük bir kısmının da tahrip edildiğini gördük (Resim:38). Üst kesimde, yerleşmenin akropolisi olarak düşündüğümüz Büyük Yellik Tepesi'nde tahkimaı kalıntıları vardır. Güneytaş Tepesi denilen kayalığın çok sarp ve dik olan güney kesiminde tahkimata gerek duyulmadığı anlaşılmaktadır. Bununla birlikte, esas olarak aşağı şehirde yerleşilmiştir. Kuzeydoğu-güneybatı yönünde olan nekropol ve aşağı şehir, arazinin yapısına göre, Yellik çayı'nın aktığı dar vadiye doğru hakim konumdadır. Batıda lahit parçaları çoğunluktadır. Oldukça yıpranmış, tüm olan Aslanlı bir Iahit kapağı'ndan başka (Resim:39), etrafta kırılmış durumdaki aslanlı lahit kapak parçalarından burada aslanlı lahitlerin yaygın olarak kullanıldığını söyleyebiliriz. Kayaya oygu lahitler de vardır. Yüzeyde yapı tuğlaları ve Roma çağı'na ait keramikler yoğun olarak görülmektedir. Yellik çayı'nın güneyindeki tepelerde de bulunan Geç Roma çağı keramiklerden, burada geç devirlere kadar yaygın bir yerleşmenin olduğu anlaşılmaktadır. Yerleşmenin doğusunda, Yellik çayı vadisinin kuzey kesiminde sarnıçlar vardır. Kuzeydeki kayalığın vadiye bakan tarafında, üstü üçgen biten derin bir niş, bunun üstünde de üst kısmı serbest "u" şeklinde bir niş daha vardır. Bunlar kült heykeli ya da adak sunmak için yapılmışlardır. Yerleşmenin güneyinde Taşaluk adını taşıyan, bugün de, suyu bol bir tatlı su kaynağı vardır. Belli ki, bu kaynak Roma Çağı'ndan beri aynı işlevini sürdürmüştür. Taşaluk ve çevresinde, toprak yüzeyinde, işlenmiş büyük yapı taşları, sütun, sütun kaidesi, söve, lento gibi pek çok mimari elemanlar ve giyimli heykel parçaları dağılmıştır. Vadiye yuvarlanmış mimari parçalar arasında, oturmuş durumdaki bir kadına ait olan ve vücudunun üst kısmı omuz hizasından, alt kısmı ise ayak bileğinden kırık bir heykelin giyim tarzı ve mevcut durumu onun tanrıça Kybele'nin kült heykeli olduğu izlenimini veriyor. Ayrıca, mevcut mimari veriler, Yellik Yaylası'nın bu güney yamacında, Taşoluk kaynağının yakınında Kybele'ye ithaf edilmiş bir tapınağın varlığını düşündürmektedir. Ahmet Korkmaz